جاوا و جاوا اسکریپت از جمله زبان‌های معروف برنامه‌نویسی به شمار می‌روند که به علت شباهت اسمی اغلب و به اشتباه یکسان تلقی می‌شوند. اما تفاوت این دو چیست؟

معرفی اجمالی جاوا و جاوا اسکریپت

Java یک زبان برنامه نویسی شیء گرا یا Object Oriented است که با استفاده از یک مفسر یا interpreter قابلیت اجرا شدن بر روی چندین سیستم عامل را دارد. زبان برنامه نویسی Java توسط شرکت Sub Microsystems طراحی و پیاده سازی شد و هدف اصلی آن ایجاد کردن زبان برنامه نویسی با قابلیت تولید نرم افزار قابل استفاده بر روی پلتفرم های مختلف بود.

از طرفی JavaScript توسط شرکت Netscape طراحی و معرفی شد و در واقع یک زبان برنامه نویسی به حساب نمی آید. این زبان اسکریپت نویسی قابلیت ایجاد کردن نرم افزارهای Stand Alone مثل Java را ندارد که بتواند در چندین پلتفرم کار کند در عوض زبان اسکریپت نویسی است که برای استفاده در مرورگرهای اینترنتی طراحی و پیاده سازی شده است.

اگر حدوداً به ۱۰ سال پیش بازگردیم، با مقایسه‌ای ساده می‌توانستیم تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت را شرح دهیم:

جاوا یک زبان برنامه نویسی همه‌منظوره است و جاوا اسکریپت در ساخت کاربردهای تحت وب و برای تعاملی کردن و متحرک‌سازی وب‌اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شود.

اما اکنون با پیشرفت‌هایی که در جاوا اسکریپت حاصل شده و رشد چشمگیری که این زبان داشته است، شرح تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت بسیار پیچیده‌تر از این مقایسه ساده است. پیش از هر چیز، بد نیست به تعدادی از حقایق جذاب و برخی آمار و ارقام پیرامون جاوا و جاوا اسکریپت پرداخته شود.

واقعیت‌ها و آمار جالبی پیرامون جاوا و جاوا اسکریپت مطرح شده‌‌اند که به نوعی بیان‌گر علت تشابه اسمی جاوا و جاوا اسکریپت نیز هستند:

• نام اصلی جاوا «Oak» بود و توسط بخش بازاریابی شرکت سان مایکروسیستمز به جاوا تغییر داده شد. زیرا آن‌ها متوجه شده بودند که نام Oak برای یک شرکت کامپیوتری دیگر قبلاً به ثبت رسیده است.
• زبان برنامه نویسی جاوا به دنبال یک اتفاق تصادفی خلق شده است. در حدود سال 1992، جیمز گاسلینگ در آزمایشگاه سان (Sun Labs) مشغول به کار بود. او همراه با تیمش در حال ساخت Set-Top Box) بودند. این پروژه با پاک‌سازی زبان ++C شروع شد که این تغییرات روی C++‎ منجر به خلق زبان برنامه نویسی جدیدی شد که امروزه به نام جاوا شناخته می‌شود.
• جاوا برای مدتی در جایگاه دومین زبان پرطرفدار قرار داشت. این زبان همواره به عنوان یکی از بهترین زبان‌های برنامه نویسی شناخته می‌شود و در بین برنامه نویسان وب بسیار محبوب است.
• زبان برنامه نویسی جاوا مستقل از مفهوم اشاره‌گر (Pointer) است، زیرا اضافه شدن اشاره‌گرها به زبان برنامه نویسی جاوا، امنیت و قدرتمندی آن را به خطر می‌اندازد. این مسئله باعث شده است که زبان برنامه نویسی جاوا بسیار پیچیده‌تر شود.
• در جاوا معنی واقعی کلمه کلیدی Final، «نهایی» نیست و معانی مختلفی دارد. معنی آن در جاوا می‌تواند متُد Final، کلاس Final، متغیر Final یا فیلد Final باشد.
• امروزه 95% از شرکت‌ها، جاوا را به عنوان زبان برنامه نویسی اصلی استفاده می‌کنند. این میزان استفاده از زبان جاوا، بسیار بیش‌تر از زبان C و سایر زبان‌های برنامه نویسی است.
• جاوا حدود یک میلیارد بار در سال دانلود می‌شود.
• از آنجایی که در سیستم عامل اندروید از APIهای جاوا استفاده می‌شود، امروزه جاوا روی بیش از 1 میلیارد سیستم عامل اندروید اجرا می‌شود.

کدام شرکت‌های بزرگ از جاوا استفاده می‌کنند؟

• شرکت اِر بی اِن بی (Airbnb): برای توسعه بک اند.
• گوگل: در بسیاری از اپلیکیشن های خود شامل Web Toolkit، اپلیکیشن های مبتنی بر اندروید و جیمیل.
• شرکت حمل و نقل اووبِر Uber: بر اساس جاوا شکل گرفته که مرتب برنامه نویسان حرفه ای جاوا را استخدام می کند.
• پِی پَل: جزو اولین پلتفرم های پرداخت مبتنی بر جاوا؛ پلتفرم جدید خود را با جاوا اسکریپت ساخته اما هنوز بخش وسیعی از آن مبتنی بر جاوا است.
• تسلا: از زبان های برنامه نویسی متنوعی بهره می برد اما برای استخدام در تسلا آشنایی با جاوا ضرورت دارد.
• توییتر: به کارگیری جاوا برای یک رابط دیجیتالی اسموت
• ماینکرافت: بازی ویدئویی محبوب که بر اساس جاوا شکل گرفته
• ناسا: استفاده از جاوا برای نرم افزارهای نگهداری و نظارت
• شرکت اسپاتیفای: اساسا بر مبنای پایتون؛ به کارگیری حجم سنگینی از جاوا برای توسعه بک اند

تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت از نظر قابلیت‌ها

جاوا در زمینه‌های بسیاری مانند برنامه نویسی کارت اعتباری، برنامه‌های کاربردی (Application) اندروید، ایجاد اپلیکیشن‌های دسکتاپ و اپلیکیشن‌های کاربردی در سطح سازمانی استفاده می‌شود. در مقایسه با آن، جاوا اسکریپت در درجه اول، بیش‌تر برای تعاملی کردن صفحات اپلیکیشن‌های وب به کار می‌رود. در حوزه اپلیکیشن‌های وب، می‌توان JS را به عنوان جایگزین برای نرم افزار Flash به کار برد. اگر چه اکثر توسعه‌دهندگان و برنامه‌نویسان وب می‌گویند که جاوا اسکریپت از فلش محبوب‌تر است و قابلیت‌های بیش‌تری هم دارد. به عبارتی دیگراز جاوا اسکریپت می‌توان برای انجام کارهای تکراری و یکنواخت مانند ایجاد انیمیشن در HTML استفاده کرد.

به طور خلاصه،‌ هنگامی که نحوه استفاده از این زبان‌های برنامه نویسی مطرح می‌شود، جاوا معمولاً برای توسعه سمت سرور به کار می‌رود در حالی که ایجاد اسکریپت‌های سمت کاربر برای کارهایی مانند اعتبارسنجی فرم و تعاملی کردن سایت به جاوا اسکریپت اختصاص داده می‌شود.

شباهت‌های جاوا و جاوا اسکریپت

جاوا و جاوا اسکریپت زبان‌هایی جدا از هم و مستقل هستند با این وجود، شباهت‌هایی هم دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به سطح بالا بودن هر دو، شی‌گرا بودن، استفاده در برنامه نویسی وب (Back End و Front End) اشاره کرد. در ادامه به شرح بیش‌تر این شباهت‌ها پرداخته شده است:
برنامه نویسی شی‌گرا: هر دو زبان برنامه نویسی، توسعه‌دهنده را ملزم به کدنویسی اشیاء و روابط آن‌ها در زمینه یکدیگر می‌کنند. علاوه بر این، فناوری‌هایی مانند ارث‌بری، کپسوله‌سازی (Encapsulation) و چند ریختی (Polymorphism) در این زبان‌های برنامه نویسی در دسترس هستند.
توسعه فرانت‌اند: هر دو زبان برنامه نویسی را می‌توان در جهت توسعه Front-end به کار برد. کدهای زبان JavaScript را می‌توان به طور مستقیم در فایل HTML وارد کرد که به عنوان یک چارچوب (Framework) یا کتابخانه پیاده‌سازی می‌شوند. جاوا را می‌توان به صورت اپلت (Applet) جاوا – برنامه‌های کوچکی که در پس زمینه برنامه‌های دیگری اجرا می‌شوند – استفاده کرد.
توسعه بک‌اند: هر دو زبان برنامه نویسی قابلیت استفاده در سمت سرور را دارند. مدت‌ها است که جاوا برای تقویت فناوری‌های بک‌اند مانند آپاچی (Apache)، JBoss و WebSphere استفاده می‌شود. Node.js نیز اولین فناوری به حساب می‌آید که از جاوا اسکریپت در بک‌‌اند استفاده کرده است و به عنوان سکوی پرتابی برای سرورهای مبتنی بر جاوا اسکریپت محسوب می‌شود.

سخن پایانی

درک اینکه تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت چیست، بسیار آسان‌تر شده است. به‌صورت کلی می‌توان گفت که این دو زبان هیچ ارتباطی به هم ندارند و هیچ‌کدام از دیگری سرچشمه نگرفته است.

به‌صورت کلی تفاوت جاوا و جاوا اسکریپت در کاربرد، نحو، نحوه کامپایل و در بقیه موارد به‌وضوح قابل‌مشاهده است و این تفاوت‌ها را می‌توان به جزئیات بیشتری گسترش داد.