دانشمندان هنوز و بعد از یک قرن از کشف یک کامپیوتر ۲۰۰۰ساله که به طرز شگفت‌انگیزی پیچیده است، گیج شده‌اند.

ماشین آنتیکیترا (Antikythera) به عنوان “اولین کامپیوتر” شناخته شده نسل‌های متمادی از دانشمندان را گیج کرده است. این کامپیوتر دو هزار‌ساله در واقع یک تقویم نجومی است که اولین بار در یک کشتی شکسته یونانی در سال 1901 کشف شد.

این دستگاه یک ابزار زمان‌نگهدار دستی است که از سیستم وینگ-آپ (Wing-Up) برای ردیابی زمان کیهانی خورشید، ماه و سیارات استفاده می‌کند. همچنین این دستگاه به عنوان یک تقویم نجومی و مراحل ماه و زمان خسوف‌ها را ردیابی می‌کرد.

علی‌رغم اینکه این مکانیسم نسبتاً ساده به نظر می‌رسد، در واقع از بارها زمان خود جلوتر بود و از نظر فنی پیچیده‌تر از هر ابزار دیگری بود که در 1000 سال بعد از آن اختراع شد.

در شرایط فعلی، مکانیزم این ماشین شامل 82 قطعه جداگانه است که تنها یک‌سوم از ساختار اصلی آن، شامل 30 چرخ‌دنده برنزی باقی‌مانده است.

تحقیقات روی این دستگاه توسط کارشناسان دانشگاه کالج لندن شامل مدل‌سازی رایانه‌ای سه‌بعدی بود و به آن‌ها کمک کرد تا معمای نحوه عملکرد دستگاه را حل کنند و پرده از دستگاه خلق شده توسط یک نابغه بردارند.

آدام ووجیک، محقق علم مواد در UCL در همان زمان گفت: “ما معتقدیم که بازسازی ما با تمام شواهدی که دانشمندان از بقایای آن تا به امروز به دست آورده‌اند مطابقت دارد.”

آنها این نظریه را مطرح کردند که این دستگاه حرکت خورشید، ماه و سیارات را بر روی حلقه‌های متحدالمرکز ردیابی می‌کند، زیرا یونانیان باستان معتقد بودند که خورشید و سیارات به جای خورشید به دور زمین می‌چرخند.

محققان در گزارش علمی توضیح دادند: حل این معمای پیچیده سه‌بعدی یک دستگاه فوق‌العاده را نشان می‌دهد؛ ترکیب چرخه‌هایی از نجوم بابلی، ریاضیات آکادمی افلاطون و نظریه‌های نجومی یونان باستان.

جالب است بدانید که آنتیکیترا به عنوان قدیمی‌ترین نمونه دستگاهی که در آن چرخ‌دنده به کار رفته است شناخته می‌شود و ابعادی در حد یک جعبه کفش را دارا است. اگر چه این دستگاه در اکتبر سال ۱۹۰۰ میلادی توسط یک گروه یونانی از یک کشتی غرق شده در اطراف جزیره آنتیکیترا کشف شد، اما تا دهه ۱۹۷۰ میلادی که این دستگاه به وسیله تکنولوژی پرتوی ایکس اسکن نشده بود اهمیت و پیچیدگی آن پوشیده بود.

تصویربرداری امروزی و دقیق از این سازوکار نشان داد که دستگاه دارای ۳۷ چرخ‌دنده است که به دستگاه اجازه می‌داد تا بتواند به رصد حرکات ماه و خورشید از طریق زودیاک بپردازد. سازوکار آنتیکیترا همچنین قادر به پیش‌بینی گِرِفت‌ها و الگوبرداری از مدار نامنظم ماه بود. این فرضیه مطرح است که ابرخس منجم برجسته در دو قرن پیش از میلاد مسیح در روند بررسی سرعت اوج و حضیض ماه از این دستگاه نیز کمک گرفته باشد.

کشته‌های یک کشف علمی

غواصان قدیمی یونانی در ابتدا در سال 1900 در حالی که از لباس غواصی معمولی اوایل قرن بیستم استفاده می‌کردند لاشه هواپیما را کشف کردند. این کشتی غرق شده بیش از 150 فوت (45 متر) زیر سطح آب بود.

هنگامی که اولین غواص با گزارش‌هایی از مصنوعات، اسب‌ها و اجساد به سطح آب آمد، کاپیتان بر این باور بود که اولین غواص توهم “تسخیر اعماق” داشته است، یا بهتر است بگوییم، نارکوز نیتروژن ناشی از نیتروژن موجود در محفظه خود شده است.

با این حال، تحقیقات بعدی در تابستان 1901 منجر به مرگ یک غواص و فلج شدن دو غواص دیگر به دلیل بیماری رفع فشار شد، اما داده‌های غواص اول را تایید کرد.

ژاک کوستو و ریچارد فاینمن مجذوب کامپیوتر ۲۰۰۰ساله شدند

اندکی پس از انتشار اولیه پرایس در سال 1976، محقق مشهور ژاک کوستو و همکارانش کشتی غرق شده آنتیکیترا را غواصی کردند و سکه‌هایی از قرن اول قبل از میلاد و چند جزء برنزی جزئی مکانیزم را کشف کردند.

فیزیک‌دان مشهور ریچارد فاینمن چند سال بعد برای دیدن این دستگاه به موزه ملی آتن رفت.

این دستگاه کنجکاوی فاینمن را برانگیخت و او بعداً نوشت که مکانیسم آنتیکیترا آن‌قدر متفاوت و عجیب بود که تقریباً ساختنش غیرممکن به نظر می‌رسد! این یک نوع ماشین با چرخ‌دنده است، بسیار شبیه داخل یک ساعت زنگ‌دار مدرن.

شاید مخترع مثلثات دستی در ساخت آنتیکیترا داشت

ابرخس که عموما به عنوان مخترع یا پدر مثلثات شناخته می‌شود، ممکن است در ایجاد مکانیسم آنتیکیترا نقش داشته باشد.

وی در رودس زندگی می‌کرد و یکی از اولین متفکرانی بود که احتمال می‌داد زمین به دور خورشید بچرخد. او همچنین اولین جداول مثلثاتی را هنگام تلاش برای حل مسائل مربوط به کره‌ها ایجاد کرد.

چرخه خورشیدگرفتگی نشان داده شده دستگاه منشأ بابلی دارد و ابرخس به دلیل ترکیب محاسبات نجومی بابلی با یونانی شناخته شده است. شاید این ابرخس یا شخصی مرتبط با مدرسه او بود که ریاضیات پیچیده این دستگاه را خلق و طراحی کرد.