هوش مصنوعی یا هوش ماشینی (Artificial Intelligence) یا به اختصار AI مقوله جالبی است. روزی روزگاری ما تنها در فیلم‌ها و داستان‌های علمی – تخیلی می‌توانستیم ردی از هوش مصنوعی بیابیم، ولی امروزه به لطف فناوری‌های مدرن و پیشرفت‌های صورت گرفته، AI با سرعت در حال ورود به زندگی روزمره انسان‌هاست. اکنون شما می‌توانید در یک خانه هوشمند زندگی کنید، با دستیار مجازی خود صحبت کنید، به یخچال‌تان دستور بدهید و غیره.

اکنون آرام آرام AI وارد حوزه آموزش و یادگیری نیز شده است و می‌توانید کاربرد هوش مصنوعی در آموزش را ببینید.

در سال 2016 یک استاد دانشگاه در آمریکا، نوعی برنامه هوش مصنوعی برای پیشبرد امور آموزشی خود ابداع کرد که می‌توانست به پرسش‌های افراد پاسخ دهد، تکالیف‌شان را به آنها یادآوری کند و مقالات و نوشته‌های‌شان را امتیاز بدهد. دانش‌آموزان از طریق ایمیل با این دستیار آموزشی ارتباط برقرار می‌نمودند و سوالات خود را از او می‌پرسیدند، ولی هرگز تصور نمی‌کردند که این فقط یک برنامه رایانه‌ای است و نه یک انسان واقعی!

گرچه ممکن است تا یک دهه آینده نیز ربات‌های انسان‌نما در نقش معلم نبینیم، اما در حال حاضر پروژه‌های زیادی در حال اجرا هستند که از هوش کامپیوتر برای کمک به دانش‌آموزان و معلمان جهت بهبود کیفیت تحصیلی استفاده می‌کنند. در ادامه به برخی روش‌هایی اشاره می‌کنیم که تجربه تحصیلی را در آینده شکل می‌دهند.

هوش مصنوعی و اتوماتیک شدن فعالیت‌های اساسی در آموزش 

معمولا پروسه نمره‌دهی به دانش‌آموزان چه برای تکالیفشان و چه امتحانات، برای معلمان زمانبر و خسته‌کننده است. گرچه هوش مصنوعی نمی‌تواند کاملا جایگزین انسان در نمره‌دهی شود، اما این پروسه را بسیار نزدیک به انسان انجام می‌دهد. امروز برای معلمان میسر شده که نمره‌دهی به تقریبا همه انواع سوالات چندگزینه‌ای و جای خالی را اتوماتیک کنند و البته نمره دهی اتوماتیک به سوالات تشریحی نیز چندان دور نیست.

هوش مصنوعی و محتوای هوشمند

اصطلاح محتوای هوشمند یک موضوع بسیار محبوب در بین سازمان‌ها، مربیان و دانش آموزان است؛ زیرا یادگیری را بسیار آسان می کند. وقتی در مورد محتوای هوشمند صحبت می‌کنیم، به انواع مختلف محتوای مجازی از جمله راهنمای دیجیتالی، کتاب‌های درسی، کنفرانس ویدئویی و سخنرانی‌های ویدئویی اشاره می‌کنیم. ربات‌ها اکنون می‌توانند تجربه یادگیری را با ایجاد رابط‌های یادگیری قابل تنظیم و محتوای دیجیتالی که برای دانش آموزان مقاطع مختلف (از ابتدایی تا متوسطه) کاربرد دارد، بهبود بخشند. آنها می‌توانند با تقسیم مطالب به بخش‌های قابل فهم، برجسته کردن مطالب مهم دروس، خلاصه نویسی نکات کلیدی و موارد دیگر، مطالب را به راحتی قابل فهم کنند. آنها حتی می‌توانند محتوای صوتی و تصویری ایجاد کنند. به لطف این موضوع، دانش آموزان می‌توانند به راحتی به همه این مطالب دسترسی پیدا کنند، خیلی سریعتر یاد بگیرند و به اهداف تحصیلی خود برسند.

یک نمونه از چنین بستری، Netex Learning است که آموزش را در به سطح جدیدی ارتقا داده است:

• اجازه به اساتید برای ایجاد، مدیریت و به‌روزرسانی محتوای دیجیتالی در یک مکان
• توانمندسازی دانش آموزان با تجربه یادگیری با تأثیر بالا از طریق نقشه برداری مهارت‌ها و پیشنهاد‌های آموزشی

هوش مصنوعی و برگزاری امتحانات آنلاین امن

بسیاری از موسسات و دانشگاه‌ها در سراسر جهان، برای برگزاری امتحانات از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده می‌کنند. این ابزار‌ها با استفاده از یک بانک سوالات از پیش تعیین شده که معلمان طراحی می‌کنند، سوالات و تمرین‌‌ها را برای آزمون دهندگان آماده می‌کنند. هنگامی که دانش آموزان آزمون‌های خود را به پایان می‌رسانند، نتایج نیز توسط این ابزار‌ها ارزیابی می‌شوند.

نکته جالب در مورد این نوع امتحانات، این است که از امتحانات معمولی امن‌تر هستند. آنها تنظیمات هوشمندی را ارائه می‌دهند که می‌توانید هنگام اختصاص آزمون به کاربران منتخب، از آنها استفاده کنید. آنها محدودیت دسترسی و ایجاد گروه‌های مختلف با انتخاب سوالات تصادفی برای هر یک از آنها که از تقلب جلوگیری می‌کند را امکان پذیر می‌کند. درحالی که این برنامه‌ها وقت زیادی را برای معلمان صرفه جویی می‌کنند، کار آنها را نیز کاهش می‌دهند و از خطای انسانی جلوگیری می‌کنند. بسیاری از موسسات به دلیل احتمال تقلب دانش آموزان، در اعتبار آزمون آن‌ها شک دارند.

امکان دسترسی جهانی دانش‌آموزان به کلاس‌های آموزشی

کلاس‌های آموزشی می‌توانند از طریق ابزارهای هوش مصنوعی در سطح جهانی در دسترس همه دانش‌آموزان قرار گیرند، حتی آن‌هایی که دارای اختلال شنوایی یا بینایی هستند یا به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند. به‌طور مثال با یک پلاگین پاورپوینت مانند Presentation Translator، دانش‌آموزان زیرنویس‌های هم‌زمان را برای هر چیزی که معلم در دسترس خواهند داشت.

این امر فرصت‌های جدیدی را برای دانش‌آموزانی که نیاز به یادگیری در سطوح مختلف دارند، می‌خواهند موضوعی را بیاموزند که در مدرسه تدریس نمی‌شود یا بیمار هستند و در مدارس غایب هستند، باز می‌کند. هوش مصنوعی می‌تواند محدودیت‌ها را دور بزند و این‌یکی از شگفتی‌های هوش مصنوعی در آموزش به‌حساب می‌آید.

تاثیر هوش مصنوعی بر افزایش جذابیت آموزش

یکی از جذاب‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در آموزش استفاده از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده در کنار رباتیک است که می‏تواند تأثیر قابل توجهی در بهبود یادگیری و ایجاد علاقه و انگیزه فرد داشته باشد. در فنّاوری واقعیت مجازی، کاربر، یک محیط تعاملی و نزدیک به واقعیت را در یک فضای مجازی تجربه می‏کند. تلفیق واقعیت مجازی با قابلیت‏های هوش مصنوعی در آموزش، به خصوص در مواردی که مستلزم آشنایی با موقعیت‏‌های خطرناک و یا هزینه‌بر است می‏‌تواند بسیار مفید باشد زیرا فرد در یک محیط شبیه‌سازی‌شده نزدیک به واقعیت قرار می‏گیرد و می‏‌تواند پاسخ هر عمل را در لحظه مشاهده کند. به عنوان نمونه، قرارگیری دانشجویان پزشکی در یک اتاق عمل در حضور بیمار، ابزارآلات و یا حتی خون موجود در صحنه که همگی مجازی هستند، می‌تواند یک تجربه یادگیری نزدیک به واقعیت را برای آن‌ها ایجاد نماید. این امر می‏‌تواند علاوه بر بهبود یادگیری، افزایش سرعت تصمیم‏‌گیری فرد و کاهش ترس و اضطراب را همراه داشته باشد.

واقعیت افزوده نیز با تصویرسازی مجازی عوامل آموزشی در دنیای واقعی، می‏تواند جذابیت آموزش را چندین برابر کند و درک یادگیرنده را از موارد آموزشی افزایش دهد. در کنار واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، ربات‏ها نیز در آموزش مسائل مختلف از قبیل زبان، کدنویسی و اطلاعات عمومی به افراد مؤثر هستند. به عنوان نمونه، ربات انسان‏نمای انیشتن که الهام گرفته از پروفسور آلبرت انیشتن است از طریق اتصال به وای‌فای حرکت نموده و انواع آزمون‌های هوش را به مخاطب یاد می‏دهد. تلفیق فناوری هوش مصنوعی این امکان را می‌دهد تا ربات، درک خود را در مورد سوالات هر فرد افزایش داده و بتواند به سوالات افراد در مورد مسائل مختلف علوم پاسخ‌های دقیق و مناسب دهد.

مزایای هوش مصنوعی برای دانش‌آموزان:

دسترسی به یادگیری

با توجه به تأٌثیرات کاربرد هوش مصنوعی در آموزش، دانش‌آموزان همیشه به یادگیری دسترسی دارند. آن‌ها آزادند تا برای روز خود را بدون اینکه به مکان خاصی بروند، برنامه‌ریزی کنند. همچنین می‌توانند در حال حرکت، در هر مکان و زمانی که بخواهند، مطالعه کنند. آن‌ها می‌توانند برنامه خود را بر اساس پربازده‌ترین ساعات خود بسازند.

تعامل بهتر

برنامه‌های فردی، وظایف سفارشی، تعامل با فناوری‌های دیجیتال و توصیه‌های شخصی، بخشی از رویکرد شخصی هر دانش‌آموز با استفاده از هوش مصنوعی است. علاوه‌بر این، رویکرد شخصی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا احساس ویژه‌ای داشته باشند، تعامل آن‌ها را بهبود می‌بخشد و علاقه آن‌ها را به مطالعه افزایش می‌دهد.

فشار کمتر

دروس متناسب با نیازهای گروه‌های مختلف یادگیری، به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد تا خود را با یکدیگر مقایسه نکنند. قبلاً دانش آموز، مجبور بود جلوی دانش‌آموزان دیگر از معلم کمک بخواهد؛ اکنون کافی است با استفاده از یک دستیار مجازی شخصی، سؤال خود را تایپ کند و یک توضیح فوری دریافت کند.

این فرصت‌های ارائه ‌شده توسط ابزارهای هوش مصنوعی باعث می‌شود پیشرفت شخصی به مرحله ظهور برسد و فشاری که دانش‌آموز در کلاس درس، احساس می‌کند، کاهش یابد. فشار کمتر به معنای استرس کمتر و اشتیاق بیشتر برای مطالعه است. تأٌثیرات کاربرد هوش مصنوعی در آموزش، چشم‌انداز آموزش را در همه عرصه‌ها و برای همه سنین تغییر داده است.

سخن پایانی:

هرکسی که از روندهای جهانی در صنایع مختلف مطلع باشد، می‌داند که شخصی‌سازی اطلاعات جزء مهم‌ترین روندهای رو به رشد در آینده خواهد بود. هوش مصنوعی بیش‌ازپیش به تجلی شخصی‌سازی اطلاعات در آموزش کمک می‌کند و این یعنی رخداد انقلابی بزرگ در صنعت آموزش که موجب به افزایش بهره‌وری در جنبه‌های مختلف آن می‌شود.

هوش مصنوعی به معلمان کمک می‌کند تا دانش خود را روزبه‌روز ارتقا دهند و تمام اطلاعات موردنیاز را در اختیار دانش‌آموزان بگذارند. همچنین به معلمان این امکان را می‌دهد که محتوایی را ایجاد کنند که مناسب دانش‌آموزانشان باشد و درعین‌حال از یادگیری شخصی اطمینان حاصل شود. همچنین هوش مصنوعی در آموزش کار و وظایف را خودکار می‌کند، بنابراین معلمان زمان بیشتری برای انجام آموزش بیشتر و تأثیر بهتر بر دانش‌آموزان دارند.